Pierwszy - to środowisko edukacyjne rozumiane jako cele, treści, formy i metody pracy, dostęp do innowacyjnej technologii, ale to również organizacja czasu i przestrzeni uczenia się uczniów. Drugi - dotyczy nowych ról i funkcji nauczyciela oraz zakresu form kształcenia i systemu doskonalenia. Wreszcie trzeci - związany z aktywnością uczniów, organizacją nowych doświadczeń, które rozwijają kluczowe umiejętności, postawy, nawyki i cechy charakteru.
Jeżeli obecnym w szkole technologiom nie nadamy funkcji wspierającej rzeczywistą transformację edukacji, nie określimy dla niej właściwej roli dydaktycznej i nie uwzględnimy jej istotnego potencjału w kształtowaniu oraz rozwijaniu ważnych kompetencji, to stanie się ona kolejnym bezużytecznym gadżetem, który szybko się znudzi i w ostateczności pozostanie pustym hasłem w kampanii promującej szkołę i jej wątpliwą funkcję w kreowaniu przewagi konkurencyjnej na rynku edukacyjnym. Tym samym będzie postrzegana jedynie jako skansen archaicznego systemu edukacji.
Oczywistym jest, że sama technologia nie wystarczy, aby szkoły zmieniły się w autentyczne środowisko uczenia się uczniów i miejsce pracy nad własnym rozwojem. Wiadomo, że bez koncentracji na właściwych postawach, nawykach, wspierających przekonaniach i charakterze, trudno jest mówić o współpracy, zaangażowaniu, skutecznej komunikacji i kreowaniu środowiska sprzyjającego przejmowaniu przez uczniów odpowiedzialności za efekty własnej pracy. To właśnie te cechy pozwalają zbudować skuteczną strategię zmiany i nadać technologiom rzeczywistą funkcję wspierającą edukację nowego wymiaru.
Planowanie strategiczne opiera się na pięciu elementach i to dzięki nim tworzymy warunki dla wdrożenia nowych technologii i procesu transformacji środowiska edukacyjnego, roli i funkcji nauczyciela oraz sposobu funkcjonowania uczniów. Model ten to wynik międzynarodowych badań prowadzonych w dwustu szkołach, które osiągnęły spektakularne sukcesy dydaktyczne. Efekt? Education Strategic Planning* - opis procesu, który pozwala zaplanować i przeprowadzić zmianę w kierunku organizacji uczącej (się). Jest uniwersalny i skuteczny. Dotyczy planowania każdej najmniejszej nawet zmiany w środowisku edukacyjnym i można go wykorzystać nie tylko w kontekście wdrażania innowacyjnych technologii. Konsekwentna praca zespołowa i starannie, precyzyjnie zaplanowana sieć dzieałań, jest podstawą zaprojektowania strategii budowy szkoły z zupełnie nową architekturą dydaktyczną.
Logo programu Edukacja Nowej Generacji realizowanego w Zespole Szkół Publicznych w Mysiadle
Drugi element strategii dotyczy szczegółowych opisów modeli pracy, proponowanych metod uczenia, innowacyjnych rozwiązań dydaktycznych, a także odwołania się do potrzeb uczniów w celu rozwijania ich potencjału, talentów i ich osobistej siły. To szukanie odpowiedzi na pytania związane z wyborem doświadczeń, które chcemy organizować uczniom. To programy i projekty wspierające harmonijny rozwój uczniów. To projektowanie spójnych - jako istotny warunek - programów nauczania, ale też odwołanie się do sprawdzonych koncepcji dydaktycznych i filozofii wychowania. To również zdefiniowanie strategii uczenia się uczniów, program kształtowania ich nawyków i cech charakteru. To nie mogą być przypadkowe działania i chwilowe mody opakowane w efektowne nazwy, ale przemyślane i tworzące wartościowy program dydaktyczno-wychowawczy.
Kolejnym - trzecim krokiem jest opis rozwoju kadry i zbudowanie jasnego systemu jej doskonalenia. Zindywidualizowany, odnoszący się do potencjału pojedynczych nauczycieli model ich wsparcia, jest kluczowy w przeprowadzaniu z sukcesem planowanych zmian. Realizacja innowacyjnych metod pracy, wykorzystania technologii wymaga ciągłego uczenia wpisanego w szkolną strategię. Od przejęcia przez nauczycieli odpowiedzialności za własny rozwój, będzie zależał sukces w zdefiniowanej w wizji transformacji szkoły. Starannie zaprojektowany profil kompetencyjny nauczycieli, pozwoli świadomie decydować im o własnym samorozwoju. To okazja do wyłonienia liderów, którzy będą wspierać pozostałych nauczycieli w doskonaleniu kompetencji cyfrowych. To mam być nieustający proces świadomego rozwoju wszystkich zaangażowanych w zmianę i własne doskonalenie osób.
Dla opisu skutecznej strategii potrzebny jest jasny system z opisanymi kryteriami sukcesu. Czwarty obszar to właśnie sformułowane czytelnie cele, narzędzia i techniki pomiaru, ale przede wszystkim sposoby zbierania danych zarówno ilościowych, jak i jakościowych. To wybór metod badawczych. W zależności od zasobów i potencjału nauczycieli, skali problemów i zróżnicowanych oczekiwań interesariuszy, zależeć będą kryteria sukcesu i sposoby monitorowania działań skoncentrowanych na ocenie poziomu i jakości zmian. Ten obszar strategii ma wpływ na podtrzymanie motywacji uczestników transformacji i świadomym narzędziem nauczycieli w badaniu efektów własnej pracy, oceny podejmowanych decyzji, weryfikowaniu przekonań w odniesieniu do zdefiniowanych wcześniej celów.
Wreszcie piąty - ostatni obszar i jak każdy poprzedni, równie ważny element w budowaniu strategii. To zaprojektowanie środowiska przyjaznego uczeniu się całej szkolnej społeczności. Tutaj pojawiają się kluczowe pytania dotyczące przestrzeni i jej funkcji spójnych z koncepcjami i metodami pracy. To aranżacja pomieszczeń, projektowanie i budowa miejsc do realizacji uczniowskich projektów, ale też przestrzeni do zabawy, relaksu, czy samodzielnej pracy. Ten etap pracy na strategią to również wybór technologii, odpowiednich programów, aplikacji i opracowania harmonogramu poszczególnych wdrożeń. I wreszcie konieczność starannego zaprojektowania infrastruktury informatycznej oraz określenia w czasie poszczególnych etapów jej rozwoju.
Dla każdego z pięciu elementów strategii konieczne jest określenie roli technologii. To szukanie odpowiedzi na pytanie, jakie znaczenie ma ona w tworzeniu i upowszechnianiu wizji, pracy nad definiowaniem nowych modeli dydaktycznych. Jaką funkcje pełni technologia w projektowanej zmianie edukacyjnej i jaką koncepcję dydaktyczną wspiera? A także, jak wykorzystamy nowe technologie w doskonaleniu i rozwoju kadry. Wreszcie, w jaki sposób będzie pomocna w procesie monitorowania i ewaluacji zmian. Funkcję technologii w planowanej strategii określamy na dwóch poziomach. Pierwszy, to oczywiste narzędzie wspierające codzienną pracę szkoły, jej dyrektora i administrację. Poziom drugi - kluczowy, to znaczenie technologii w pracy dydaktycznej nauczycieli i w osobistym warsztacie samych uczniów. To pytanie o jej funkcję w kształceniu nawyków i postaw.
Zaniedbanie w procesie budowania szkolnej strategii rozwoju któregokolwiek etapu, zignorowanie jednego z jej obszarów sprawi, że działania nie będą spójne, często przypadkowe, chaotyczne i całkowicie nieskuteczne. Stworzenie wizji bez określenia szczegółowego opisu modeli dydaktycznych, będzie jedynie pustym zapisem w szkolnych dokumentach. Deklaracja realizacji ciekawych koncepcji dydaktycznych bez programu doskonalenia nauczycieli, nie przyniesie oczekiwanych efektów. Bez ewaluacji i systemowych badań nie będzie możliwe rozwijanie koncepcji dydaktyczno-wychowawczych. Bez właściwie zaplanowanej infrastruktury informatycznej i przestrzeni sprzyjającej uczeniu, nie zostanie wykorzystany w pełni potencjał edukacyjny technologii i dostępu do szerokopasmowego internetu. Planowanie szkolnej strategii zmian edukacyjnych to zespołowe tworzenie sieci działań, wzajemnie ze sobą powiązanych i współzależnych. Po tym etapie następuje wdrożenie, konsekwentne działanie zgodne z przyjętymi harmonogramami, agendami i deklaracjami. To świadomy proces kierowania i zarządzania procesem zmian. Innej drogi nie ma. Najpierw wizja, potem planowanie i wreszcie wdrażanie oraz ciągłe doskonalenie całego zespołu.
______________________________
* Education Strategic Planning © 2014 Apple Inc. - model opracowany przez międzynarodowy zespół ekspertów na zlecenie firmy Apple. Program ESP był podstawą w planowaniu zmian między innymi w Zespole Szkół Publicznych w Mysiadle, w Szkole Podstawowej nr 3 w Kaliszu, w III Szkole Podstawowej STO w Gdańsku, Zespole Szkół Społecznych STO w Łodzi i w wielu innych.
