Obecnie obserwuję trzy wyłaniające się trendy w badaniu i myśleniu o roli technologii w edukacji. Pierwszy koncentruje się na minimalizowaniu negatywnego wpływu smartfonów i mediów społecznościowych na zdrowie psychiczne oraz relacje społeczne uczniów. Celem jest zachowanie zdrowej równowagi, która pozwala młodzieży na rozwój w środowisku szkolnym bez nadmiernego rozpraszania się technologią. Drugi kierunek w myśleniu o roli technologii w edukacji zmierza do znalezienia równowagi między tradycyjnymi metodami nauczania a nowoczesnymi narzędziami technologicznymi. Promuje on krytyczne myślenie oraz rozwój umiejętności interpersonalnych, co pozwala uczniom na bardziej wszechstronny rozwój. Podejście trzecie koncentruje się na integracji technologii na poziomie systemowym, obejmując dostosowanie podstaw programowych, rozwój kompetencji cyfrowych wśród nauczycieli i uczniów oraz zapewnienie równego dostępu do narzędzi cyfrowych. Kluczowe jest stworzenie warunków, w których wszyscy uczestnicy procesu edukacyjnego mogą korzystać z technologii w sposób efektywny i sprawiedliwy.
Trend 1. Ograniczanie użycia smartfonów i mediów społecznościowych
Pierwszy z tych trendów jest reprezentowany przez Jonathana Haidta, psychologa społecznego z New York University. W swojej książce "The Anxious Generation" (niebawem ukaże się jej polskie tłumaczenie) Haidt analizuje wpływ smartfonów i mediów społecznościowych na zdrowie psychiczne młodzieży oraz ich relacje rówieśnicze. Jego krytyka skupia się głównie na tych aspektach technologii, podkreślając konieczność:
Opóźnienia wprowadzenia smartfonów. Sugeruje, aby dzieci nie korzystały ze smartfonów przed rozpoczęciem szkoły średniej, co pozwoli im rozwijać się bez nadmiernej ekspozycji na technologie cyfrowe w kluczowych latach rozwoju.
Ograniczenia dostępu do mediów społecznościowych. Zaleca, aby młodzież nie korzystała z mediów społecznościowych przed ukończeniem 16. roku życia, chroniąc ich przed potencjalnie szkodliwymi treściami i presją społeczną.
Wprowadzenia stref wolnych od telefonów w szkołach. Postuluje, aby szkoły stały się miejscami wolnymi od telefonów komórkowych, co sprzyjałoby koncentracji na nauce i bezpośrednim interakcjom społecznym.
Promowania swobodnej zabawy i niezależności. Zachęca do zwiększenia ilości czasu przeznaczonego na niestrukturalną zabawę oraz rozwijania samodzielności u dzieci, wspierając ich rozwój emocjonalny i społeczny.
Ponadto na blogu Jonathana Haidta cytowane są interesujące badania prowadzone w Wielkiej Brytanii, Hiszpanii, Szwecji i Norwegii dotyczące wpływu smartfonów na wyniki edukacyjne. Kraje te wprowadziły ograniczenia dotyczące używania smartfonów w szkołach, dostrzegając potrzebę ochrony uczniów przed negatywnymi skutkami nadmiernego korzystania z technologii.
Na poziomie instytucjonalnym UNESCO w swoim raporcie z 2023 roku rekomenduje wprowadzenie globalnego zakazu używania smartfonów w szkołach, argumentując, że takie działanie może poprawić wyniki w nauce i zwiększyć dyscyplinę na lekcjach. W lipcu 2024 roku Senat Stanów Zjednoczonych uchwalił ustawę o bezpieczeństwie dzieci w Internecie (Kids Online Safety Act, KOSA), mającą na celu zwiększenie ochrony młodych użytkowników w sieci poprzez wprowadzenie bardziej rygorystycznych regulacji dla platform internetowych.
Trend 2. Tworzenie ekosystemu cyfrowego w procesie nauczania
Chociaż krytyka Jonathana Haidta skupia się głównie na wpływie smartfonów i mediów społecznościowych na relacje rówieśnicze, ważne jest również zbadanie szerszego wpływu technologii na edukację i rozwój młodzieży. Dla mnie wyzwaniem jest znalezienie balansu między krytycznym spojrzeniem na rolę technologii w funkcjonowaniu dzieci i młodzieży a jej powszechną obecnością w naszym życiu, w tym również rozwojem dużych generatywnych modeli językowych. Często w kręgach technologicznych spotykamy się z przesadnym optymizmem co do możliwości i wpływu nowych narzędzi. Z drugiej strony istnieje awersja do pesymizmu, która może hamować konstruktywną krytykę i refleksję nad potencjalnymi zagrożeniami. Kluczowe jest więc znalezienie środka między tymi dwoma postawami.
Mimo obaw dotyczących negatywnego wpływu nadmiernego korzystania z technologii, ważne jest również dostrzeżenie pozytywnych aspektów, jakie technologia wnosi do edukacji, gdy jest używana odpowiedzialnie. Narzędzia takie jak duże modele językowe mogą wzbogacić proces nauczania poprzez personalizację edukacji, dostęp do globalnych zasobów wiedzy oraz rozwijanie kompetencji cyfrowych niezbędnych w XXI wieku. Kluczowe jest więc znalezienie równowagi, integrując technologię w sposób wspierający, a nie zastępujący tradycyjne metody nauczania, oraz promując krytyczne myślenie, kreatywność i umiejętności interpersonalne. Uwzględniając różnorodność opinii na temat roli technologii w edukacji i angażując nauczycieli, uczniów oraz rodziców w tworzenie strategii, możemy zapewnić równy dostęp do nowoczesnych narzędzi edukacyjnych, jednocześnie chroniąc prywatność i bezpieczeństwo danych.
Trend 3. Cyfrowa transformacja edukacji
Trzeci trend dotyczy cyfrowej transformacji edukacji na poziomie systemowym. W Polsce Ministerstwo Edukacji i Nauki skierowało do konsultacji publicznych projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie ustanowienia Polityki Cyfrowej Transformacji Edukacji, który zakłada m.in. dostosowanie podstawy programowej oraz organizacji pracy szkół do wymogów współczesnego świata cyfrowego.
W tym kontekście pojawiają się kluczowe pytania i wyzwania:
W jaki sposób można promować krytyczne myślenie i umiejętność rozwiązywania problemów w erze cyfrowej, unikając jednocześnie nadmiernego polegania na technologii?
Jakie kompetencje cyfrowe powinni posiadać nauczyciele, aby efektywnie wykorzystywać technologie w edukacji, jednocześnie dbając o rozwój umiejętności interpersonalnych uczniów?
W jaki sposób można zapewnić równość dostępu do nowoczesnych narzędzi edukacyjnych dla wszystkich uczniów, niezależnie od ich sytuacji społeczno-ekonomicznej?
Jakie strategie można wdrożyć, aby chronić prywatność i bezpieczeństwo danych uczniów w coraz bardziej cyfrowym środowisku edukacyjnym oraz zapewnić cyberbezpieczeństwo.
Podsumowanie
Odpowiedzi na te pytania będą kluczowe dla kształtowania przyszłości edukacji, w której technologia pełni rolę wspierającą, a nie dominującą, zapewniając zrównoważony rozwój uczniów. Wierzę, że poprzez świadome i odpowiedzialne wykorzystanie technologii, przy jednoczesnym zachowaniu krytycznego spojrzenia na jej wpływ, możemy stworzyć harmonijne środowisko edukacyjne, które przygotuje młodzież do wyzwań współczesnego świata.
- Jonathan Haidt, The Anxious Generation w swojej książce Haidt analizuje wpływ nowoczesnych technologii na zdrowie psychiczne młodzieży i proponuje konkretne kroki w celu stworzenia zdrowszego ekosystemu edukacyjnego.Jonathan Haidt
- Raport UNESCO z 2023 roku rekomenduje wprowadzenie globalnego zakazu używania smartfonów w szkołach, argumentując, że takie działanie może poprawić wyniki w nauce i zwiększyć dyscyplinę na lekcjach. Głos
- Ograniczenia używania smartfonów w szkołach w Europie. Kraje takie jak Francja, Grecja, Portugalia, Holandia i Norwegia wprowadziły ograniczenia dotyczące używania smartfonów w szkołach, dostrzegając potrzebę ochrony uczniów przed negatywnymi skutkami nadmiernego korzystania z technologii. STREFA EDUKACJI
- Kongres USA podjął działania na rzecz ochrony dzieci w Internecie, uchwalając w lipcu dwupartyjny projekt ustawy Kids Online Safety Act (KOSA). Ustawa nakłada na firmy internetowe obowiązek ochrony młodych użytkowników przed szkodliwymi treściami oraz wzięcia odpowiedzialności za szkody wyrządzone przez ich platformy. Projekt zyskał szerokie poparcie Demokratów, Republikanów, rodziców, nauczycieli oraz ponad 200 organizacji krajowych i lokalnych. Choć KOSA została przyjęta w Senacie znaczną większością głosów, wciąż oczekuje na głosowanie w Izbie Reprezentantów, gdzie napotyka opór ze strony dużych firm technologicznych.
- Polityka Cyfrowej Transformacji Edukacji w Polsce: Ministerstwo Edukacji i Nauki skierowało do konsultacji publicznych projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie ustanowienia Polityki Cyfrowej Transformacji Edukacji, który zakłada m.in. dostosowanie podstawy programowej oraz organizacji pracy szkół do wymogów współczesnego świata cyfrowego. Rządowy Portal informacyjny
