Nie: CZY, ale: JAK

Nastąpiła jakościowa zmiana w dyskusji o technologiach i ich funkcji w rozwijaniu kluczowych kompetencji. Dziś już nie pytamy, czy technologia zmienia nasze nawyki, styl życia i sposób uczenia się, ale w jaki sposób rozwija niezbędne kompetencje, a szczególnie te związane z budowaniem kapitału społecznego.

Kolejna moda na sukces?

Design Thinking staje się kolejną modą w edukacji. Mieliśmy i mamy ich wiele. I tak jak to z modą bywa, jedne trendy trwają, inne znikają, a jeszcze inne powracają po latach. Cel jest jeden: rozwiązać problemy nie tylko firm i korporacji, ale również fundacji, szkół i administracji. W przypadku Design Thinking coś więcej: pomóc wszystkim, którzy poszukują innowacji, ale nie poprzez kopiowanie i ulepszanie, ale poprzez wdrożenia oryginalnych rozwiązań opartych na głęboko rozpoznanych potrzebach użytkowników. Czy Design Thinking może być lekarstwem również dla coraz bardziej nieefektywnej edukacji? Czy moda ta przetrwa i wytrzyma próbę czasu?

Dokąd zmierza polska szkoła, czyli rzecz o braku wizji

W przestrzeni publicznej nie ma poważnej debaty na temat edukacji. W dyskusji o szkole brakuje argumentów merytorycznych. Za to pełno jest emocji. To dziś już nie wystarczy. Najważniejszym teraz pytaniem nie jest, czy wygaszać gimnazja, ale jakiej edukacji potrzebujemy? Model masowej edukacji rodem z XIX wieku już się wyczerpał. W to miejsce poszukujemy nowej organizacji uczenia się, jako wynik rozwoju naszej świadomości.

Spór o gimnazja sporem o wizję edukacji?

Mam wrażenie, że machina ministerstwa edukacji istnieje sama dla siebie. Aby uzasadnić potrzebę swojego istnienia urzędnicy produkują masę nowych obowiązków dla dyrektorów i nauczycieli tworząc rozbudowany system kontroli oraz nadzoru. Podobne wrażenie odnoszę w kontekście wypowiedzi na temat likwidowania gimnazjów.  W dyskusji o ich znaczeniu i miejscu w systemie nowoczesnej edukacji wynika, że szkoły funkcjonują po to, aby nauczyciele mieli pracę.

W kierunku edukacji umożliwiania

Szkoła powoli przestaje być nam potrzebna. Oczywiście, szkoła z obecnym modelem funkcjonowania. Modelem szkoły utrwalanym ciągle w tradycyjnych klasach, z archaiczną dydaktyką i frontalnym modelem uczenia. Zmiany są tylko pozorne, bo tradycyjne tablice zamieniamy na interaktywne, a sprawdziany na cyfrowe quizy. Niewiele też zmienia zastąpienie klasycznego podręcznika jego multimedialną wersją. Nadal realizujemy model szkoły masowej i skoncentrowanej na formatowaniu wszystkich według jednego rozmiaru. To już nie wystarcza. Technologia, mimo swej ogromnej siły, nie zmienia nam modelu funkcjonowania szkoły. Nie definiuje na nowo ani środowiska uczenia się, ani funkcji i roli nauczyciela, ani też sposobu funkcjonowania ucznia.

O (nie)obecności otwartych zasobów w szkole

Podczas licznych paneli 3. Kongresu Polskiej Edukacji w Katowicach w gronie 1200 uczestników dyskutowano, inspirowano,  ale też prezentowano oczekiwania, ważne idee, programy i budzące się inicjatywy. Mówiono o obecności rodziców w szkole, o tym, czego nie robimy dla swoich uczniów, o czym zapominamy podczas lekcji i o czym powinniśmy pamiętać podejmując się nowych wyzwań. Przekonywano dlaczego i po co szukać nowych rozwiązań i podejmować się nowych zadań. Mówiono o wyzwaniach związanych z obecnością otwartych zasobów edukacyjnych w szkole.

Pokażmy nasze szkoły

Dlaczego cały czas jesteśmy na kolanach? Dlaczego po 25 latach od momentu rozpoczęcia transformacji polityczno - ekonomicznej, nie możemy znaleźć w sobie tyle odwagi, aby zacząć mówić o naszych doświadczeniach, naszych sukcesach i o naszych ideach? Nastał czas, aby to wreszcie zrobić.

Kastomizacja w edukacji

System edukacyjny coraz bardziej oparty jest na sprzeczności. Z jednej strony oczekujemy, że szkoła będzie rozwijała i kształtowała wśród uczniów kreatywne, twórcze i przedsiębiorcze postawy, z drugiej utrwalamy model edukacji, który nie służy rozwijaniu indywidualnych potrzeb i talentów.

Pokolenie sieci zmienia świat

Żegnamy stary hierarchiczny model funkcjonowania społeczeństw. Nadchodzą czasy pokolenia sieci. I to ono właśnie zaczyna głosować i decydować o naszej przyszłości związanej nie tylko z polityką, ale przede wszystkim z problemami społecznymi i ekonomicznymi.  Pokolenie sieci reinterpretuje i rekonstruuje nie tylko świat, ale też szkołę z nieefektywnym sposobem funkcjonowania. Siła transformacji szkoły jest w rękach młodych.

Inspiracje i co dalej?

Czego nie wiemy o znaczeniu i roli technologii w codziennej szkolnej dydaktyce? Ostatnia konferencja Inspir@cje 2015 prowokuje właśnie do tego typu pytań. Inspiracji podczas Inspir@cji było wiele! Technologia pasjonuje, czaruje i uwodzi coraz więcej nauczycieli. Nie trzeba ich już przekonywać, że stosowanie cyfrowych narzędzi pozwala bardziej uczniów zaangażować, motywować do pracy oraz wykorzystać ich zainteresowania i naturalne umiejętności. Oczywistym staje się, że technologia zmienia styl życia i sposób uczenia. Wystarczy obejrzeć się dookoła siebie, aby zobaczyć ludzi zanurzonych w swoich telefonach, tabletach lub czytnikach. Można ich spotkać wszędzie: w tramwaju, na ulicy, w kawiarni, czy centrum handlowym. 

Pozór nowoczesnych przestrzeni

Miejsce, w którym odbywa się edukacja, ma ogromne znaczenie - mówią eksperci, promując nowoczesne rozwiązania architektoniczne. Są również tacy, którzy twierdzą, że przestrzeń nie ma istotnego wpływu na uczenie się i pracę nauczyciela, bo prawdziwe znaczenie nadają dopiero ludzie, sposób ich myślenia, postrzeganie świata, wartości i przekonania.

Człowiek - ginący gatunek

Dzisiejsza szkoła nie zajmuje się pojedynczym uczniem, ale sobą w zdobywaniu coraz wyższych miejsc w rankingach. Nie zajmuje się człowiekiem, bo nadal sporo czasu poświęca technologiom i dyskusjom o aplikacjach, programach komputerowych i nowoczesnych narzędziach. Nie zajmuje się uczniem, bo realizuje program i z tego jest rozliczana. Powszechna edukacja zaniedbuje człowieka, który swoją siłę czerpie z ducha kultury, uniwersalnych zasad i wartości. Szkoła jednego rozmiaru - dla każdego to samo, tak samo, w tym samym czasie - jest z siebie zadowolona, a gdy próbuje jej się wskazać prawdziwe wyzwania, twierdzi, że robi to od dawna.

Siła marzeń

Nasza skuteczność lub jej brak, to pochodna naszego charakteru. A ten tworzą nasze nawyki, które są efektem podejmowanych codziennie wyborów opartych na wyobraźni, samoświadomości i wyznawanych wartościach. Bez takich cech jak: proaktywność, spójność wewnętrzna, pozytywne myślenie, poczucie własnej wartości i obfitości, nie zbudujemy właściwych postaw. Szkoła może te cechy rozwijać, inspirować do pracy nad ich rozwojem i stać się przyjaznym miejscem ich kształtowania. Od zrozumienia tej prawdy należy sukces w kreowaniu edukacji nowego wymiaru. A od poziomu rozwoju naszych cech charakteru zależy sukces indywidualny, który przekłada się na szczęśliwe społeczeństwo.

Zaangażowanie i odpowiedzialność w szkole

Motywacja związana jest z osobistymi celami i potrzebami. Dlatego z podziwem obserwuję młodych ludzi w takich programach jak Mam talent, You Can Dance, Voice of Poland. Doceniam upór i konsekwencję, z jakimi osiągają swoje cele, jak dążą do realizacji tego, co ich interesuje. Wiem, że to wynik silnej motywacji graniczącej często z desperacją. Ujawniają w ten sposób wiarę w swoje możliwości, talent, ogromną determinację i wysiłek. To efekt długich treningów. Nie trzeba ich poganiać, pokrzykiwać, mobilizować. Sami potrafią się zorganizować, uczyć od siebie, godzinami powtarzać i ćwiczyć. Jak wewnętrzną motywację wykorzystać do zaangażowania uczniów w szkole? Co zrobić, by uczniowie podejmowali inicjatywę i zaczęli się samodzielnie uczyć, pracować w grupie, określać cele, planować i przejmować odpowiedzialność za swój rozwój?

Zaufanie walutą XXI wieku

Sukces to nie konkurowanie z innymi i przysłowiowy wyścig szczurów, ale stawanie się lepszym niż było się wczoraj, doskonalenie cech charakteru, osiąganie celów, realizacja własnych marzeń i wyznaczanie nowych szlaków, którymi będą za nami podążać inni. A wszystko to z zachowaniem uniwersalnego kodeksu moralnego i równowagi między wszystkimi sferami naszego życia. Jak to uczynić, kiedy świat oczekuje od nas szybkich i spektakularnych efektów? Najważniejsze, aby konsekwentnie realizować dane sobie zobowiązania. Reszta to sprawa jasnych priorytetów i wartości. Budowanie także w uczniach takich postaw, to wyzwanie dla współczesnej szkoły. Z tą "walutą XXI wieku",  jak nazywa zaufanie Stephen R. Covey, będzie nam wszystkim o wiele łatwiej.

O pryncypiach w kierowaniu zmianą

To nie technologie, aplikacje, czy programy - nawet najbardziej genialne - zmieniają szkoły, ale ludzie. To od nich zaczyna się każda zmiana, od pojedynczego człowieka. Żadne szkolenie z obsługi aplikacji, tablic nie pomoże, jeżeli nie zbudujemy w sobie i w innych zrozumienia powodu oraz potrzeby ich wdrożenia. Nieważne, ile będzie szkoleń doskonalących nasze umiejętności w ich obsłudze, jeżeli nie zrozumiemy, że zaangażowanie zależy od stopnia utożsamienia się z celami organizacji i od ich prawdziwego zrozumienia. To od zmiany przekonań, a nie zachowań rozpoczyna się proces budowania postulowanych postaw. Stąd podstawą jest uświadomiona i powszechnie podzielana przez szkolną społeczność misja, jako wyższy cel funkcjonowania każdej organizacji. Początkiem jakiejkolwiek decyzji o zmianie jest odpowiedź na pytanie, w jaki sposób nasze działania pomogą w jej realizacji. Jakich szkoleń potrzebujemy, jakie narzędzia w tym pomogą, jakie programy ułatwią realizację misji szkoły, jacy trenerzy nam w tym pomogą? Za tą wspólną decyzją powinien stać lider, który odwracając się za siebie widzi tłum, który chce za nim podążać. Tłum, którego nie trzeba ciągną, ani popychać. To właśnie lider jest agentem pozytywnych zmian.

Po co nam dziś szkoła?

Jeżeli zapytamy pracodawców, jakie cechy charakteru powinien posiadać pracownik, to najczęściej wymieniają samodzielność, uczciwość, odpowiedzialność i systematyczność. Lista z pewnością nie jest pełna. Często pojawia się też postulat, żeby były to osoby kreatywne, przedsiębiorcze, proaktywne i spójne wewnętrznie. Żadnej z tych postaw nie sprawdza się na egzaminach zewnętrznych. Z tego też powodu szkoła nie koncentruje się na ich rozwijaniu. A przecież to one najbardziej liczą się w budowaniu kapitału społecznego. O nich mówi się w kontekście gospodarki innowacyjnej i ogromnego znaczenie dla jej modernizacji. Niestety, są w szkole zaniedbywane.

Atrybut szkolnej klasy

To co jednych cieszy, innych martwi, a fakt jest taki: interaktywne tablice w wielu przypadkach utrwalają stary model edukacji. Mają zmieniać jakość pracy nauczyciela i ucznia, a stają się symbolem archaicznej dydaktyki opartej na starych metodach pracy. Czy rzeczywiście niewiele się więc zmienia w naszych szkołach?

Korepetytor i mistrz

Kim jest dziś nauczyciel? Niestety, dziś jest korepetytorem, którego funkcja została sprowadzona jedynie do przygotowania uczniów do egzaminu. Często nieświadomie utrwala transmisyjny model szkoły i nadal chce uchodzić za główne źródło informacji, ale już nie musi, bo przecież w szkole ma on o wiele ważniejszą rolę do spełnienia.

Czy szkole grozi wykluczenie?

Jak będzie wyglądała edukacja przyszłości? Będzie taka, jaką wymyślimy, jaką wizję przyjmiemy za ważną dla narodu, społeczeństwa, kraju i jego modernizacji. Będzie zależała od tego, czy jej tworzenie oddamy wyłącznie w ręce biznesu, który ma swoje cele, czy wysłuchamy również naukowców i ekspertów związanych z edukacją? Czasu na podjęcie decyzji jest z każdym dniem coraz mniej.