Szkoła Podstawowa nr 7, zlokalizowana w średniej wielkości mieście w Polsce, postanowiła wdrożyć założenia holistycznej edukacji, zgodnie z rekomendacjami raportu "Reforma Kulturowa 2020–2030–2040"*. Celem tej transformacji było stworzenie środowiska edukacyjnego sprzyjającego wszechstronnemu rozwojowi uczniów, uwzględniającego aspekty intelektualne, emocjonalne, społeczne i fizyczne. W artykule przedstawiam działania w ramach tej zmiany, wyzwania, z którymi należało się zmierzyć, oraz rezultaty obserwowane po kilku latach od wdrożenia.
Kroki podjęte w ramach tej transformacji były wynikiem szerokiego porozumienia między władzami lokalnymi, środowiskiem szkolnym, rodzicami, mediami oraz lokalnymi organizacjami społecznymi. Dzięki wspólnemu wysiłkowi udało się stworzyć plan działań, który uwzględniał potrzeby i oczekiwania wszystkich interesariuszy.
1. Zmiana paradygmatu edukacyjnego
- Przekształcenie obowiązku szkolnego w prawo do edukacji pozwoliło na stworzenie modelu, w którym każdy uczeń ma zagwarantowany dostęp do nauki dostosowanej do swoich indywidualnych potrzeb i talentów. Proces nauczania stał się bardziej elastyczny, umożliwiając rozwijanie mocnych stron uczniów oraz skuteczne radzenie sobie z trudnościami.
- W ramach tej zmiany wprowadzono programy nauczania skoncentrowane na rozwijaniu kompetencji kluczowych dla XXI wieku, takich jak krytyczne myślenie, kreatywność, współpraca i komunikacja.
Raport o stanie i kierunkach rozwoju edukacji kulturowej w Polsce
2. Reorganizacja struktury szkoły
- Szkoła została przekształcona w centrum społeczności lokalnej, pełniąc rolę miejsca organizacji warsztatów, spotkań i inicjatyw kulturalnych, które integrują uczniów, rodziców i mieszkańców miasta.
- Wprowadzono model szkoły całodniowej, oferującej elastyczny harmonogram zajęć edukacyjnych, artystycznych i sportowych. Dzień ucznia został zaplanowany w taki sposób, aby łączyć naukę, odpoczynek i rozwój zainteresowań, wspierając wszechstronny rozwój młodzieży.
3. Nowa rola nauczyciela
- Kadra pedagogiczna została przeszkolona w zakresie nowoczesnych metod dydaktycznych, dzięki czemu nauczyciele pełnią teraz rolę mentorów i przewodników, wspierających indywidualny rozwój uczniów. Ich zadaniem jest nie tylko przekazywanie wiedzy, ale także inspirowanie i motywowanie uczniów do samodzielnego działania.
- Zwiększono także współpracę między nauczycielami a rodzicami. Regularne konsultacje i warsztaty umożliwiły rodzicom aktywne uczestnictwo w procesie edukacyjnym ich dzieci, co sprzyja lepszej integracji i wspólnemu wsparciu uczniów.
4. Model jednego dnia w szkole holistycznej
Poranek:
8:00 - 8:45: Dzień rozpoczyna się spotkaniem z opiekunem grupy. To czas na swobodną rozmowę, omówienie planu dnia i dostosowanie go do indywidualnych potrzeb uczniów. Możliwość zmodyfikowania harmonogramu, np. wybór innego projektu lub zmiana priorytetów dnia.
Kurs podstawowy:
9:00 - 13:30: Uczniowie realizują kurs podstawowy, obejmujący trzy główne działy: przyrodoznawstwo, technikę i humanistykę. Nauka odbywa się w grupach tematycznych, tworzonych na podstawie zainteresowań i poziomu zaawansowania. Projekty takie jak "Fenomenologiczne prawa prądu stałego" czy "Analiza języka maszyn" realizowane są poprzez działanie, dyskusję i korzystanie z różnych źródeł informacji. Nauczyciel pełni rolę mentora.
Przerwa obiadowa:
13:30 - 14:00: Uczniowie korzystają z czasu na relaks, integrację i wspólny posiłek.
Popołudnie:
14:00 - 17:00: Rozwijanie indywidualnych zainteresowań i humanizacja. Uczniowie pracują nad indywidualnymi projektami lub w zespołach zadaniowych. Możliwe tematy to analiza kultury Trobriandczyków lub języka polityków. W programie popołudniowym znajdują się także zajęcia teatralne, muzyczne, sportowe i spotkania z zaproszonymi gośćmi, np. liderami organizacji społecznych.
Podsumowanie: Dzień kończy się otwartą dyskusją z opiekunem grupy, w której uczniowie dzielą się swoimi doświadczeniami i przemyśleniami.
5. Integracja technologii
Komentarz
Ten eksperyment myślowy nie tylko skłania do zastanowienia się nad potencjalnymi kierunkami rozwoju współczesnej edukacji, ale także otwiera przestrzeń do dyskusji na temat możliwości wprowadzenia takich zmian w rzeczywistości.
Oto trzy kluczowe pytania dotyczące przyszłości polskiej edukacji:
- Wdrożenie nowoczesnych narzędzi edukacyjnych, takich jak platformy e-learningowe wspierane przez sztuczną inteligencję, umożliwia indywidualizację nauki dzięki zaawansowanym algorytmom dostosowującym treści do potrzeb uczniów. Technologie te zostały zaprojektowane z myślą o wspieraniu uczniów o różnorodnych potrzebach edukacyjnych, oferując spersonalizowane wsparcie i optymalizując proces nauczania.
- Równocześnie zapewniono dostęp do technologii informacyjnych dla wszystkich uczniów, przeciwdziałając wykluczeniu cyfrowemu. Dzięki pozyskanym funduszom szkoła zakupiła laptopy i tablety, które mogą być wykorzystywane zarówno w placówce, jak i w domach uczniów..
- Wprowadzono zmianę w systemie oceniania, odchodząc od tradycyjnego podejścia na rzecz oceniania kształtującego. Nowy system koncentruje się na monitorowaniu postępów uczniów, dostarczaniu regularnych informacji zwrotnych i wspieraniu ich indywidualnego rozwoju.
- Zamiast rywalizacji, akcent położono na współpracę, co znalazło odzwierciedlenie w ocenianiu grupowym w ramach projektów i zadań zespołowych..
- Wzrost zaangażowania uczniów: Zauważalny wzrost frekwencji na zajęciach oraz aktywności w projektach pozalekcyjnych. Uczniowie chętnie angażowali się w nowe formy nauki.
- Poprawa wyników edukacyjnych: Uczniowie osiągali lepsze wyniki w testach kompetencyjnych i egzaminach, jednocześnie rozwijając umiejętności społeczne i emocjonalne.
- Wzmocnienie więzi społecznych: Współpraca między szkołą a społecznością lokalną przyniosła wymierne korzyści, takie jak wspólne projekty artystyczne czy inicjatywy ekologiczne.
- Rozwój kompetencji cyfrowych: Uczniowie zdobyli biegłość w korzystaniu z technologii, co przygotowało ich do wyzwań współczesnego świata.
Transformacja Szkoły Podstawowej nr 7 w Innowacyjne Centrum Edukacji Holistycznej pokazuje, że wdrożenie założeń holistycznej edukacji może przynieść wymierne korzyści zarówno dla uczniów, jak i całej społeczności lokalnej. Kluczowe znaczenie ma tu zaangażowanie wszystkich interesariuszy oraz elastyczność w dostosowywaniu się do zmieniających się potrzeb edukacyjnych. Wprowadzenie edukacji holistycznej wymaga kompleksowego podejścia i gotowości do eksperymentów, ale korzyści płynące z tych zmian są nie do przecenienia.
______________________________________________________________
Komentarz
Tak mogłaby wyglądać rzeczywistość w szkole holistycznej. Warto jednak podkreślić, że to opis fikcyjnej transformacji nieistniejącej szkoły i jedynie eksperyment myślowy, stworzony jako inspiracja i zachęta do dyskusji. Zaproponowana wizja odnosi się do autorskiej koncepcji szkoły holistycznej opracowanej przez prof. Roberta Kwaśnicę**, której założenia zostały opublikowane w raporcie Reforma Kulturowa 2020–2030–2040 wydanym przez Narodowe Centrum Kultury.
Ten eksperyment myślowy nie tylko skłania do zastanowienia się nad potencjalnymi kierunkami rozwoju współczesnej edukacji, ale także otwiera przestrzeń do dyskusji na temat możliwości wprowadzenia takich zmian w rzeczywistości.
Oto trzy kluczowe pytania dotyczące przyszłości polskiej edukacji:
- Czy polski system edukacji jest gotowy na takie zmiany?
- Co blokuje realizację tej wizji? Czy są to ograniczenia systemowe, brak zaufania do nowych metod, czy może niska świadomość korzyści płynących z edukacji holistycznej?
- Która grupa interesariuszy – nauczyciele, rodzice, uczniowie czy środowisko lokalne – wymaga największego wsparcia i zaangażowania, aby wdrożenie koncepcji holistycznej edukacji było możliwe?
Przypis
*Raport został stworzony przez dwunastu znanych polskich intelektualistów. Jest to swoisty dokument programowy, wskazujący drogę modernizacji kraju. Autorzy opisują mechanizmy, które mają doprowadzić do stworzenia deliberatywnego państwa, inkluzywnej i holistycznej gospodarki oraz podmiotowego społeczeństwa. Tytułowa reforma kulturowa ma wpłynąć na zmiany postaw i relacji między ludźmi, a w konsekwencji na tendencje społeczne i ekonomiczne.
**Kwaśnica, R., [w:] Narodowe Centrum Kultury. (2020). Reforma kulturowa 2020–2030–2040: Raport o stanie i kierunkach rozwoju edukacji kulturowej w Polsce, ss. 135-158.
Pobrano z: https://nck.pl/upload/attachments/317212/Reforma%20kulturowa.pdf
Pobrano z: https://nck.pl/upload/attachments/317212/Reforma%20kulturowa.pdf
