W trakcie październikowej konferencji VETBridge 2025 w Ostrawie, której organizatorem była Moravskoslezská technologická akademie (MTA) – Morawsko-Śląska Akademia Technologiczna, zaprezentowano wizję modelu Next-Generation Makerspace jako przestrzeni współpracy szkół, przedsiębiorstw i centrów innowacji. Koncepcja ta zainspirowała mnie do rozwinięcia tej idei, wzbogacając ją o elementy metody Challenge Based Learning (CBL) oraz refleksyjnego uczenia się w dzisiejszej szkole.
Przestrzeń twórcza nowej generacji (Next-Generation Makerspace) to innowacyjny model środowiska edukacyjnego, w którym uczenie się odbywa się poprzez działanie, refleksję i współtworzenie sensu. Łączy tradycję praktycznej nauki z metodyką Challenge Based Learning, tworząc przestrzeń, w której uczeń staje się partnerem w procesie innowacji, a technologia wspiera proces myślenia, stając się narzędziem rozumienia i działania. Next-Generation Makerspace jest zarazem ideą, przestrzenią i metodologią, integrując edukację z rzeczywistymi wyzwaniami społecznymi i gospodarczymi, tworząc most między światem szkoły, pracy i wspólnoty.
W tradycyjnym modelu edukacji wyzwania są często symulowane. Natomiast w modelu Challenge Based Learning (CBL) dzieje się coś zupełnie innego, bo wyzwania są realnymi problemami, którymi zajmują się uczniowie. Wówczas uczenie się przestaje być próbą odtwarzania wiedzy, a staje się formą działania w rzeczywistości społecznej i zawodowej. Prezentacja Adrijany Hodak ze Słowenii stanowiła dla mnie impuls do zainteresowania się modelem Next-Generation Makerspace. Tworzy on bowiem swoisty most między edukacją, w przypadku Słowenii jest to edukacja zawodowa, a realnym światem przemysłu, biznesu i społeczności lokalnej. To ekosystem współpracy, w którym uczniowie, nauczyciele, mentorzy oraz przedsiębiorcy i eksperci razem poszukują rozwiązań dla prawdziwych problemów, zaczynając od zrównoważonej mobilności po cyberbezpieczeństwo.
W centrum tego modelu znajdują się konkretne problemy firm, organizacji i instytucji oraz lokalnej społeczności, czy również samorządów, które zgłaszają realne wyzwania. Szkoła nie wymyśla więc problemów dydaktycznych, lecz wchodzi w dialog ze światem zewnętrznym. Uczniowie uczą się rozumieć kontekst, badać przyczyny i projektować rozwiązania, które mają znaczenie w rzeczywistym świecie. CBL staje się tu metodą, która nadaje sens pracy zarówno uczniów, jak i nauczycieli. To prawdziwe wyzwania stanowią motywację, zaangażowanie i konkretne działania. W tej sytuacji Makerspace stanowi swoiste laboratorium relacji, bo to przestrzeń, która łączy trzy wymiary:
- technologiczny (narzędzia, materiały, przestrzeń do eksperymentu),
- społeczny (współpraca między uczniami, nauczycielami i mentorami) oraz
- poznawczy (centralnym punktem jest refleksja nad tym, co, dlaczego i po co to tworzymy).
W praktyce oznacza to, że uczeń nie jest biernym odbiorcą instrukcji, lecz partnerem w procesie rozwiązywania problemów i tworzenia innowacji. Ciekawe w tym modelu jest to, że mentorzy z firm i różnych organizacji nie występują w roli ekspertów „od wszystkiego”, lecz towarzyszą uczniom w procesie odkrywania. Uczestniczą w rozwiązywaniu realnych problemów, a ich obecność na wybranych etapach jest zarówno motywująca, jak i wspierająca oraz inspirująca i działa to w obie strony.
Współczesne wyzwania pokazują, że edukacja nie może ograniczać się do kształcenia kompetencji technicznych. Musimy uczyć młodych ludzi refleksji nad sensem działania, odkrywania jego znaczenia dla zaangażowania i własnego rozwoju, a także świadomości roli i wpływu technologii na człowieka oraz odpowiedzialności za podejmowane decyzje. I właśnie w tym miejscu pojawia się przestrzeń dla kolejnego modelu jakim jest IALE (Intentionally AI-Linked Education), który traktuje technologię nie jako narzędzie, lecz jako partnera poznawczego. Integruje i często uzasadnia obecność Makerspace, jaki i CBL. Uczeń, pracując nad wyzwaniem, może korzystać z AI do badań, analizy i syntezy danych, obliczeń, tworzenia pomysłów i planowania, cały czas pamiętając, że to on sam podejmuje ostateczne decyzje. Rozumie, że to, co najważniejsze, dzieje się w dialogu między intuicją a algorytmem, między tym, co ludzkie, a tym, co jest możliwe technologicznie. Next-Generation Makerspace to w gruncie rzeczy szkoła przyszłości jako przestrzeń, w której technologia wspiera, ale nie zastępuje człowieka, a uczenie się staje się formą świadomego działania. To środowisko, w którym:
- Problemy rodzą się z rzeczywistości. Uczeń nie rozwiązuje abstrakcyjnych zadań, lecz staje wobec realnych wyzwań, które dotykają życia społecznego, lokalnych potrzeb i przyszłości pracy. Każdy projekt ma swój kontekst, a jego sens rodzi się z uważności na świat i ludzi. To właśnie rzeczywistość jest pierwszym nauczycielem i źródłem inspiracji oraz kryterium sensu.
- Nauka dzieje się poprzez działanie. Uczenie się nie jest przyswajaniem informacji, lecz aktywnym eksperymentowaniem. Uczeń bada, projektuje, testuje, a następnie analizuje wyniki i wyciąga wnioski. W ten sposób rozwija kompetencje poznawcze i emocjonalne – uczy się współpracy, wytrwałości i odpowiedzialności za własne decyzje.
- Technologia służy człowiekowi. AI, symulacje czy narzędzia cyfrowe są wsparciem w procesie poznania, a nie jego celem. Pomagają dostrzec to, czego nie widać gołym okiem – powiązania, zależności, skutki. Uczą pokory wobec złożoności świata i jednocześnie otwierają nowe możliwości jego rozumienia. Technologia wspiera proces myślenia, stając się przestrzenią refleksji i działania.
- Refleksja pozwala zrozumieć sens zmian. Każde działanie – nawet najbardziej nowatorskie – wymaga momentu zatrzymania. Refleksja jest tu formą odpowiedzialności: pyta o sens, kierunek i skutki tego, co tworzymy. To ona nadaje uczeniu się wymiar ludzki, przekształcając technikę w mądrość, a doświadczenie w rozwój.
To model, który uczy, że innowacja bez etyki jest tylko techniką, a edukacja bez wyzwań staje się jedynie procedurą. CBL w wersji przyszłości nie jest już metodą nauczania, lecz sposobem bycia w świecie, w którym uczeń funkcjonuje w sposób twórczy, odpowiedzialny i refleksyjny. Next-Generation Makerspace to nie tylko przestrzeń działania, ale przestrzeń myślenia, gdzie technologia wspiera proces rozumienia, a refleksja nadaje sens zmianie. To tu rodzi się nowa forma edukacji oparta na współpracy, empatii i świadomym korzystaniu z możliwości, jakie daje człowiekowi sztuczna inteligencja. Być może właśnie od takich miejsc jak Next-Generation Makerspace zacznie się prawdziwa transformacja edukacji. Nie ta, która zachwyca technologią, lecz ta, która uczy mądrze z niej korzystać.
