Czy AI nas ogłupia? O modelu IALE, który uczy dialogu zamiast kopiowania

 Czy korzystanie z generatywnych modeli AI faktycznie prowadzi do degradacji funkcji poznawczych, jak ostrzega prof. Andrzej Zybertowicz? A może to nie technologia, lecz sposób jej użycia decyduje o tym, czy stajemy się mniej refleksyjni? W tym wpisie odpowiadam z perspektywy modelu IALE (Intentionally AI-Linked Education), który nie tylko chroni przed poznawczym lenistwem, ale prowokuje do głębszego myślenia, dialogu i twórczości.

Sześć zasad odpowiedzialnego korzystania z AI w modelu IALE

Coraz więcej mówi się dziś o wykorzystaniu sztucznej inteligencji w edukacji – nie tylko jako narzędzia, ale jako partnera poznawczego, który towarzyszy uczącym się w procesie odkrywania, tworzenia i analizowania świata. Jednak sama obecność technologii nie wystarczy. Kluczowe jest jak z niej korzystamy i jakie wartości wnosimy do wspólnego uczenia się z AI.

Model IALE a Biała Księga PAN. Rekomendacja dla przyszłości szkoł

W maju 2025 roku opublikowana została "Biała księga. Sztuczna inteligencja w polskiej szkole". Wnioski, spostrzeżenia, rekomendacje, przygotowano przez Sekcję Edukacji Cyfrowej Komitetu Informatyki PAN. Dokument ten jest pierwszą tak szeroką próbą ujęcia wyzwań, szans i zagrożeń związanych z wdrażaniem sztucznej inteligencji w systemie edukacji w Polsce. Zawiera trzynaście głównych rekomendacji adresowanych do Ministerstwa Edukacji Narodowej, oznaczonych numerem 35 oraz literami od a do i, a także inne postulaty, m.in. dotyczące rozwoju krajowych rozwiązań AI (takich jak Bielik.AI).

IALE jako odpowiedź na wyzwania edukacji w epoce sztucznej inteligencji. Refleksje po lekturze „Białej Księgi AI w szkole”

Poniższy wpis jest moją refleksją na temat opublikowanej w maju 2025 roku „Białej Księgi AI w szkole”, opracowanej przez Sekcję Edukacji Cyfrowej Komitetu Informatyki PAN. Zestawiam w nim główne postulaty dokumentu z moją autorską koncepcją IALE – Intentionally AI-Linked Education.

Trzy wyzwania w wychowaniu, o których nie wolno dziś milczeć

Komentarze, który pojawił się na Facebooku pod moim artykułem "Nowe przebudzenie szkoły", zainspirował mnie do zatrzymania się, zadania sobie nowych pytań i refleksji nad miejscem oraz rolą cyfrowego świata w wychowaniu.

Od narzędzia do partnera – poziomy interakcji z AI

Coraz wyraźniej dostrzegamy, że wraz z rozwojem generatywnych modeli sztucznej inteligencji, AI przestaje być jedynie narzędziem do wyszukiwania informacji. Staje się partnerem w procesie poznawania świata – towarzyszem myślenia, prowokatorem pytań, współautorem refleksji. Model IALE (Intentionally AI-Linked Education)*, nad którym pracuję, wyrasta z tej właśnie perspektywy. Zakłada świadomą, odpowiedzialną i krytyczną współpracę człowieka z AI – nie w funkcji zautomatyzowanego pomocnika, lecz jako elementu procesu edukacyjnego, który może wspierać dialog, wzmacniać refleksję i poszerzać horyzonty.

Między pedagogiką towarzyszenia a pedagogiką prowadzenia. Uzupełnienie do artykułu „Nowe przebudzenie szkoły”

Coraz częściej nauczyciele mówią, że rzeczywistość szkolna staje się nie tylko poznawczo wymagająca, ale i głęboko obciążająca emocjonalnie. Nie chodzi już wyłącznie o program, treści, ocenianie czy wszechobecną biurokrację. W centrum pozostaje codzienne zmaganie się z postawami uczniów, napięciami relacyjnymi i rosnącym poczuciem, że dotychczasowe sposoby reagowania nie wystarczają.

Nowe przebudzenie szkoły – o odwadze nauczyciela, który wymaga

Inspiracją do tego artykułu stał się esej Nowe przebudzenie Ameryki* autorstwa Sama Presslera i Pete’a Davisa, opublikowany w newsletterze Connective Tissue. Tekst ten zyskał szeroki rezonans, między innymi za sprawą rekomendacji Jonathana Haidta – psychologa i badacza wpływu technologii na zdrowie psychiczne młodzieży, autora głośnej książki Niespokojne pokolenie (The Anxious Generation). W swoim wprowadzeniu do wspomnianego eseju Haidt wraz z Zachem Rauschem przypominają, że poza diagnozą kryzysu potrzebujemy dziś także opowieści o odnowie, o wspólnocie, zaufaniu i wychowaniu rozumu oraz woli – także w szkołach. 

Dialog poznawczy jako pogłębiona forma partnerstwa IALE

Inspiracją do napisania tego tekstu była lektura eseju Sama Presslera i Pete’a Davisa „Nowe amerykańskie przebudzenie”*, w którym autorzy wzywają do odnowy społecznej opartej na wspólnocie, sensie i duchowości działania. Ich refleksja o potrzebie odzyskania głębi relacji i znaczenia w świecie zdominowanym przez technologię pobudziła mnie do postawienia pytania, czy model IALE może być odpowiedzią nie tylko dydaktyczną, ale także kulturową? I czy relacja człowiek–AI może stać się przestrzenią dialogu o sens, a nie tylko optymalizacji poznania? Ten tekst jest próbą odpowiedzi właśnie na te pytania.

IALE w praktyce: od rozmowy do współpracy.

W ostatnich miesiącach coraz wyraźniej widać, że sztuczna inteligencja przestaje być jedynie narzędziem wspierającym nauczycieli. Staje się ona aktywnym partnerem poznawczym, współtwórcą treści, katalizatorem myślenia. Pisałem o tym we wcześniejszym artykule „AI już nie tylko słucha – teraz też pracuje z nami”. Te doświadczenia – inspirujące i obiecujące – wymagają jednak refleksji, czy rozumiemy, z jaką technologią pracujemy? W polskich szkołach i na uczelniach pojawiają się pierwsze próby pracy z AI, ale nadal brakuje spójnego języka, który pozwalałby opisać edukacyjne konsekwencje tej współpracy.

Pięć filarów IALE jako fundamenty edukacji zintegrowanej z AI

W rozwijanym modelu IALE (Intentionally AI-Linked Education), którego głównym założeniem jest włączenie sztucznej inteligencji do procesu edukacyjnego w sposób celowy, krytyczny i odpowiedzialny, kluczowe miejsce zajmują wartości, które organizują zarówno metodykę pracy, jak i relacje między podmiotami procesu kształcenia. W przeciwieństwie do ujęć instrumentalnych, koncentrujących się na zastosowaniu technologii jako narzędzi wspomagających nauczanie, IALE zakłada konieczność kształtowania postaw i kompetencji w dialogu z AI.

Edukacja w dialogu z AI

Od momentu pojawienia się pierwszych modeli AI zastanawiam się, jak mogą one zmienić edukację. Poszukiwałem możliwości ich zastosowania w szkolnej dydaktyce. Czasami rewolucje zaczynają się cicho – nie od wielkich manifestów, ale od małych decyzji nauczyciela, który pyta: „A co, jeśli pozwolę uczniowi porozmawiać z AI o tym, co go ciekawi?”. Tak może zacząć się zmiana. I właśnie tak – od pytań, nie od odpowiedzi – zaczęła się moja droga do koncepcji IALE. 

AI już nie tylko słucha. Teraz pracuje z nami. Jak badanie zespołu Ethana Mollicka zmienia nasze spojrzenie na współpracę z technologią

Dużo mówi się dziś o sztucznej inteligencji. Jedni widzą w niej zagrożenie, inni – potencjał, dostrzegając jej znaczący wpływ na przyszłość uczenia się. Rzadko jednak patrzymy na AI nie tylko jako na narzędzie, lecz także jak na członka zespołu. Coraz częściej pojawiają się doniesienia o badaniach w tym zakresie. Jednym z nich jest eksperyment przeprowadzony przez zespół pod kierunkiem Ethana Mollicka z Wharton School, szczegółowo omówiony w artykule „The Cybernetic Teammate”. Wnioski z tych badań mogą stać się inspiracją również dla edukacji.

Gdzie tkwi błąd? O kompetencjach społecznych i presji rodziców na nauczycieli

Jako nauczyciel wielokrotnie doświadczyłem sytuacji, które wymagały nie tylko mojej interwencji dydaktycznej, ale także wychowawczej. Ostatnio, podczas drobnego konfliktu wśród uczniów, spotkałem się z reakcją rodziców, która skłoniła mnie do głębszych refleksji nad naszą wspólną rolą w kształtowaniu kompetencji społecznych młodych ludzi.

Zakaz smartfonów w szkole. Czym wypełnić lukę, czyli o ultrastyku, którego nam brakuje

Ustawowy zakaz używania smartfonów przez uczniów w szkołach staje się powoli w Polsce faktem. Jak podaje Portal Samorządowy (www.portalsamorzadowy.pl/edukacja/) od 1 września 2025 roku będzie obowiązywał zakaz korzystania z telefonów w szkole*. Czy samo odebranie uczniom telefonów naprawdę rozwiąże problemy, np. koncentracji, relacji społecznych itd.? Czy zakaz, choć poparty badaniami, nie przyniesie ze sobą nowych wyzwań? Wprowadzenie regulacji to dopiero początek długiej drogi, na której końcu stawką jest zdrowie psychiczne, jakość edukacji i relacje społeczne młodych ludzi.

Jak zadbać o dobrostan uczniów w cyfrowym świecie?

Z jednej strony stajemy w obliczu nieuchronnego rozwoju sztucznej inteligencji, która w ciągu najbliższych lat może zintegrować się z wszystkimi obszarami funkcjonowania szkoły – od organizacji pracy po personalizację ścieżek nauczania. Z drugiej, obserwujemy coraz wyraźniejszy, druzgocący wpływ mediów społecznościowych na relacje społeczne i zdrowie psychiczne uczniów dodatkowo wzmocniony powszechnym korzystaniem ze smartfonów.

Sztuczna inteligencja w edukacji – rewolucja czy ewolucja?

Powszechna obecność generatywnych modeli sztucznej inteligencji zmienia edukację w sposób fundamentalny – od dostosowania treści do indywidualnych potrzeb uczniów, poprzez zmianę roli nauczycieli, aż po redefinicję już nie tylko metod nauczania i sposobów oceny wiedzy, ale też nowych kompetencji kluczowych. Transformacyjny wpływ sztucznej inteligencji na globalną edukację kwestionują już tylko nieliczni. Ta zmiana dotyczy trzech kluczowych obszarów: środowiska edukacyjnego, roli nauczyciela oraz funkcjonowania i nowych zachowań uczniów. Wiele z rozwiązań jest już obecnych w szkolnej praktyce. Nabierają nowego znaczenia i wpływają na zmianę warsztatu pracy nauczyciela.

Kreatywne zajęcia ze sztuczną inteligencją

"Jesteśmy w przełomowym momencie historii” – twierdzi prof. Włodzisław Duch w jednym z wywiadów. Przekonuje on, że sztuczna inteligencja zmieni każdy aspekt naszego życia. Choć są i tacy, co studzą entuzjazm i ogromne oczekiwania związane z rozwojem SI. To wszystko sprawia, że współczesna szkoła staje wobec wyzwania i zobowiązania przygotowania uczniów do etycznego i efektywnego funkcjonowania w świecie, w którym SI odgrywa coraz większą rolę. Jednym z popularnych narzędzi jest ChatGPT – zaawansowany model językowy SI. Jak wykorzystać go do rozwijania krytycznego myślenia i kreatywności uczniów, zamiast jedynie ułatwiać im odrabianie zadań domowych? Poszukując odpowiedzi na to pytanie, zaprojektowałem ćwiczenia, które mają być innowacyjnym podejściem dydaktycznym.

Transformacja Szkoły Podstawowej nr 7 w Innowacyjne Centrum Edukacji Holistycznej

Szkoła Podstawowa nr 7, zlokalizowana w średniej wielkości mieście w Polsce, postanowiła wdrożyć założenia holistycznej edukacji, zgodnie z rekomendacjami raportu "Reforma Kulturowa 2020–2030–2040"*. Celem tej transformacji było stworzenie środowiska edukacyjnego sprzyjającego wszechstronnemu rozwojowi uczniów, uwzględniającego aspekty intelektualne, emocjonalne, społeczne i fizyczne. W artykule przedstawiam działania w ramach tej zmiany, wyzwania, z którymi należało się zmierzyć, oraz rezultaty obserwowane po kilku latach od wdrożenia.